Điều 94, Luật Tổ chức chính quyền địa phương năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2019) quy định: Đại biểu Hội đồng nhân dân phải liên hệ chặt chẽ với cử tri nơi mình thực hiện nhiệm vụ đại biểu, chịu sự giám sát của cử tri, có trách nhiệm thu thập và phản ánh trung thực ý kiến, nguyện vọng, kiến nghị của cử tri; bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của cử tri; thực hiện chế độ tiếp xúc cử tri và ít nhất mỗi năm một lần báo cáo với cử tri về hoạt động của mình và của Hội đồng nhân dân nơi mình là đại biểu, trả lời những yêu cầu và kiến nghị của cử tri. Sau mỗi kỳ họp Hội đồng nhân dân, đại biểu Hội đồng nhân dân có trách nhiệm báo cáo với cử tri về kết quả của kỳ họp, phổ biến và giải thích các nghị quyết của Hội đồng nhân dân, vận động và cùng với Nhân dân thực hiện các nghị quyết đó.
Hiệu quả của việc tiếp xúc cử tri, giữ mối liên hệ với cử tri của đại biểu dân cử không chỉ dừng ở việc đến, lắng nghe, thu nhận và chuyển tải ý kiến cử tri và thước đo chất lượng của buổi tiếp xúc cử tri chính là các ý kiến của cử tri được xử lý, giải quyết như thế nào.
Hoạt động tiếp xúc cử tri của đại biểu HĐND hai cấp tỉnh, huyện trên địa bàn tỉnh Điện Biên
Hoạt động tiếp xúc cử tri (TXCT) của đại biểu HĐND các cấp tỉnh Điện Biên được tổ chức thực hiện thường xuyên, kịp thời trước và sau các kỳ họp thường lệ hằng năm; nhiều địa phương đã tổ chức TXCT hai cấp (cấp tỉnh, cấp huyện); các điểm tiếp xúc được bố trí hợp lý, thuận tiện cho cử tri và luân phiên thay đổi; Thường trực HĐND phối hợp chặt chẽ với Ban Thường trực Ủy ban MTTQ Việt Nam, UBND cùng cấp trong tổ chức TXCT, đại diện lãnh đạo chính quyền địa phương tham dự hội nghị TXCT để giải thích, trả lời trực tiếp cho cử tri rõ đối với những nội dung thuộc thẩm quyền. Đa số ý kiến, kiến nghị của cử tri được các cơ quan chức năng và đại biểu tiếp thu, giải trình đầy đủ, có phương hướng giải quyết cụ thể tại hội nghị TXCT, đối với ý kiến, kiến nghị thuộc thẩm quyền cơ quan nhà nước cấp trên được tiếp thu tổng hợp kịp thời, đầy đủ và chuyển đến cơ quan có thẩm quyền giải quyết theo quy định. Thông qua hoạt động TXCT, nhiều đại biểu đã kiên trì theo dõi, giám sát đối với những vấn đề chưa được giải quyết dứt điểm, lựa chọn nội dung chất vấn tại kỳ họp, thể hiện bản lĩnh, tâm huyết trong hoạt động của đại biểu dân cử, góp phần tạo niềm tin của cử tri đối với người đại biểu HĐND. Công tác theo dõi, đôn đốc, giám sát việc giải quyết kiến nghị của cử tri được quan tâm thực hiện. Theo ông Ngô Văn Thanh, Ủy viên BTV Huyện ủy, Phó Chủ tịch HĐND huyện Điện Biên Đông, từ đầu nhiệm kỳ đến nay, Thường trực HĐND huyện Điện Biên Đông phối hợp Ban Thường trực Ủy ban MTTQ Việt Nam huyện, Thường trực HĐND các xã, thị trấn đã tổ chức 14 đợt tiếp xúc cử tri tại 92 điểm trên địa bàn huyện với trên 686 cử tri tham dự và hơn 988 ý kiến, kiến nghị của cử tri, trong đó tiếp thu về 297 ý kiến, kiến nghị của cử tri, các ý kiến còn lại đã được các tổ đại biểu thảo luận, trao đổi, giải đáp và trả lời cho các cử tri thỏa đáng. Hầu hết các ý kiến, kiến nghị thuộc thẩm quyền giải quyết của cấp huyện, cấp xã đã được UBND huyện, UBND xã xem xét, giải quyết với tỷ lệ giải quyết trên 97%.
Đồng chí Ngô Văn Thanh, Ủy viên BTV Huyện ủy, Phó Chủ tịch HĐND huyện Điện Biên Đông trình bày tham luận tại Hội nghị trao đổi kinh nghiệm hoạt động của HĐND hai cấp tỉnh Điện Biên lần thứ Ba
Tuy nhiên, hình thức tổ chức tiếp xúc cử tri chưa phong phú, đa dạng, chủ yếu chỉ mới tổ chức tiếp xúc cử tri trước và sau kỳ họp thường lệ; chưa tổ chức được tiếp xúc cử tri theo chuyên đề, lĩnh vực, nhóm đối tượng cử tri; thành phần tham dự các cuộc tiếp xúc cử tri chủ yếu là cán bộ lãnh đạo UBND, các tổ chức đoàn thể cấp xã, thôn, tổ dân phố, một số nơi thành phần tham dự vẫn còn diễn ra tình trạng “cử tri chuyên nghiệp”; phần lớn các ý kiến, kiến nghị của cử tri chủ yếu tập trung vào các vấn đề cụ thể của địa phương hoặc chủ yếu đề nghị cấp trên bố trí, hỗ trợ kinh phí đầu tư xây dựng cơ bản tại địa phương; một số ít cử tri đề nghị giải quyết các vụ việc cụ thể của cá nhân, có cử tri đến chỉ để hỏi về các chế độ, chính sách; số lượng ý kiến cử tri tham gia vào nội dung, chương trình kỳ họp của HĐND còn rất ít, nhất là đối với các nghị quyết; chưa có nhiều ý kiến đóng góp, đề xuất các giải pháp hữu hiệu về các lĩnh vực và các giải pháp để phát triển kinh tế - xã hội ở địa phương.
Kỹ năng tiếp xúc cử tri của một số đại biểu còn hạn chế, chưa thể hiện hết vai trò, trách nhiệm của mình, có đại biểu còn thiếu kinh nghiệm, chưa làm chủ được diễn đàn tiếp xúc cử tri, nhất là trong việc xử lý các tình huống phát sinh.
Việc thông tin, trả lời kết quả giải quyết kiến nghị cử tri có lúc, có nơi chưa đến trực tiếp người có kiến nghị vì vậy còn xảy ra tình trạng cử tri kiến nghị nhiều lần về một vấn đề. Một số nội dung trả lời kiến nghị của cử tri còn chung chung, chưa trọng tâm, chưa có giải pháp, lộ trình thực hiện; có những vấn đề cử tri có ý kiến nhiều lần nhưng khó khăn về nguồn lực, cơ chế, chính sách nên chưa thể giải quyết dứt điểm.
Giải pháp đổi mới và nâng cao hiệu quả tiếp xúc cử tri của đại biểu HĐND
Thứ nhất, tiếp tục phối hợp chặt chẽ với Ban Thường trực UBMTTQ Việt Nam các cấp trong việc xây dựng kế hoạch tiếp xúc cử tri, thực hiện TXCT 2 - 3 cấp (cấp tỉnh, cấp huyện, cấp xã). Đa dạng hoá nội dung và hình thức tiếp xúc cử tri, ngoài tổ chức TXCT theo định kỳ, cần tăng cường việc TXCT của đại biểu dân cử theo các hình thức khác, như: TXCT theo chuyên đề, lĩnh vực, theo đối tượng để tiếp nhận được nhiều ý kiến, kiến nghị của các tầng lớp Nhân dân, những người có uy tín, về những lĩnh vực có liên quan. Cần mời mở rộng thành phần cử tri tham dự Hội nghị, khắc phục tình trạng cử tri chuyên nghiệp, song cũng cần phát huy vai trò của người có hiểu biết, uy tín ở cơ sở.
Tiến trình thực hiện việc TXCT cần linh hoạt, sắp xếp bố trí thời gian phù hợp với nội dung chương trình, lựa chọn nội dung truyền đạt liên quan trực tiếp đến cử tri và nhân dân tại nơi TXCT, trình bày một cách ngắn gọn xúc tích, rõ ràng, mạch lạc, dễ hiểu, dễ nhớ những thông tin mà đại biểu muốn chuyển tải đến cử tri, tạo sự thu hút, chú ý của người nghe; định hướng cho cử tri phát biểu đúng trọng tâm. Tổ chức khảo sát thực tế nếu xét thấy cần thiết trong việc đề xuất giải quyết kiến nghị của cử tri.
Thứ hai, đại biểu HĐND các cấp cần tiếp tục quan tâm, dành thời gian cho hoạt động TXCT, trước khi thực hiện TXCT cần chuẩn bị các nội dung để báo cáo với cử tri; nắm chắc tình hình phát triển kinh tế - xã hội và các vấn đề bức xúc của cử tri tại địa phương, vấn đề nổi cộm được cử tri quan tâm tại nơi TXCT và chuẩn bị các tình huống giải đáp thắc mắc của cử tri hoặc giao cho các cơ quan, phòng, ban, đơn vị có trách nhiệm giải quyết, trả lời ý kiến, kiến nghị của cử tri. Trong quá trình tiếp xúc đại biểu cần tạo không khí thân mật, gần gũi, thái độ ứng xử bình tĩnh, tự tin và có chính kiến rõ ràng. Thường xuyên bồi dưỡng kỹ năng cho đại biểu HĐND trong hoạt động tiếp xúc cử tri thông qua tập huấn, tham gia đoàn giám sát, giao Tổ đại biểu HĐND giám sát, tăng cường phối hợp giữa đại biểu có kinh nghiệm với đại biểu mới. Chú trọng nâng cao chất lượng công tác tổng hợp ý kiến, kiến nghị của cử tri. Đại biểu HĐND cần phải theo dõi, giám sát, đôn đốc cho đến khi vấn đề được giải quyết thỏa đáng để trả lời cử tri, đây là yếu tố quan trọng quyết định chất lượng, hiệu quả hoạt động tiếp xúc cử tri của đại biểu dân cử.
Thứ ba, Ủy ban nhân dân các cấp cử đại diện tham dự các cuộc tiếp xúc cử tri để nghe, tiếp thu ý kiến và giải trình những kiến nghị của cử tri đối với những vấn đề liên quan đến trách nhiệm của cấp mình; thực tiễn cho thấy, khi có đại diện của Ủy ban nhân dân các cấp và lãnh đạo các phòng, ban liên quan tham dự các buổi tiếp xúc cử tri thì hầu hết các ý kiến, kiến nghị của cử tri đều được phúc đáp trực tiếp, kịp thời; đối với những ý kiến, kiến nghị mà việc giải quyết cần có thời gian dài thì nội dung trả lời phải nêu rõ phương hướng và lộ trình giải quyết; đối với những vấn đề chưa có điều kiện giải quyết, cần giải thích rõ, không từ chối, né tránh, đồng thời có sự trao đổi, thảo luận để giải toả những thắc mắc, tạo sự cảm thông và chia sẻ của cử tri với chính quyền địa phương, tránh được những bức xúc trong Nhân dân.
Thứ tư, phối hợp với UBMTTQ Việt Nam các cấp để phân loại các ý kiến, kiến nghị theo từng lĩnh vực, trên cơ sở đó tổng hợp phản ánh đúng đến các cơ quan có thẩm quyền giải quyết. Quá trình tiếp thu kiến nghị của cử tri cần phân định rõ nội dung kiến nghị thuộc thẩm quyền của trung ương - cấp tỉnh - huyện - xã để thống nhất trả lời, giải thích hoặc tiếp thu tổng hợp báo cáo Thường trực HĐND xem xét chuyển đến các cơ quan có thẩm quyền giải quyết.
Tăng cường công tác giám sát theo dõi, đôn đốc các cơ quan, đơn vị có thẩm quyền giải quyết kiến nghị của cử tri; nâng cao hiệu quả công tác thông tin, tuyên truyền, vận động cử tri và Nhân dân thực hiện các chính sách, pháp luật của Nhà nước, nghị quyết của HĐND; tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số vào hoạt động tiếp xúc cử tri, theo dõi việc giải quyết kiến nghị cử tri./.
Bài, ảnh: Ngọc Tiên