Mùa thu năm 1953, tại Tỉn Keo núi Hồng huyện Định Hóa, tỉnh Thái Nguyên thuộc căn cứ địa Việt Bắc, Chủ tịch Hồ Chí Minh chủ trì cuộc họp của Bộ Chính trị bàn về nhiệm vụ quân sự trong Đông Xuân 1953-1954. Hội nghị đã quyết định về hướng hoạt động, lấy Tây Bắc là hướng chính, các hướng khác là hướng phối hợp.
Đầu tháng 12 năm 1953, Bộ Chính trị họp thông qua kế hoạch tác chiến của Bộ Tổng tư lệnh và quyết định mở chiến dịch Điện Biên Phủ (chiến dịch Trần Đình). Ngày 01 tháng 01 năm 1954, Bộ Chính trị chỉ định cơ quan lãnh đạo chỉ huy chiến dịch. Đại tướng Võ Nguyên Giáp, Ủy viên Bộ Chính trị, Tổng tư lệnh Quân đội nhân dân Việt Nam trực tiếp làm Chỉ huy trưởng kiêm Bí thư Đảng ủy Mặt trận. Trước khi lên đường ra mặt trận, Bác trao cho Đại tướng toàn quyền quyết định và căn dặn: “Trận này quan trọng, phải đánh cho thắng! Chắc thắng mới đánh, không chắc thắng, không đánh.”1 Ngày 05 tháng 1 năm 1954, Đại tướng Võ Nguyên Giáp cùng sở chỉ huy tiền phương của Bộ Tổng tư lệnh lên đường ra mặt trận. Sáng ngày 12 tháng 01 năm 1954, Đại tướng đã tới huyện Tuần Giáo, tỉnh Lai Châu (nay là Điện Biên).
Trong cuộc hội ý của Đảng ủy mặt trận tại sở chỉ huy chiến dịch nằm ở cây số 15 trên đường Điện Biên Phủ - Tuần Giáo, các bộ phận đi trước để chuẩn bị chiến dịch đều nhất trí cần đánh địch trong lúc địch chưa kịp tăng thêm quân và củng cố công sự, có khả năng giành chiến thắng trong vài ngày. Trưởng đoàn chuyên gia quân sự cũng cho rằng bộ đội của ta có khả năng giành chiến thắng bằng “đánh nhanh, thắng nhanh”. Tuy nhiên, Đại tướng rất băn khoăn, trăn trở với phương án tác chiến “đánh nhanh, thắng nhanh”. Ngày 14 tháng 01 năm 1954, mệnh lệnh chiến đấu được phổ biến trên một sa bàn lớn tại hang Thẩm Púa. Dự kiến trận đánh sẽ diễn ra trong hai ngày ba đêm.
Bộ Chỉ huy Chiến dịch Điện Biên Phủ họp tại hang Thẩm Púa. Ảnh tư liệu.
Sau nhiều ngày vượt qua bao khó khăn, những khẩu pháo mới xích tới gần trận địa dã chiến. Ngày nổ súng được quyết định là 17 giờ ngày 25 tháng Giêng. Sau đó, thời gian nổ súng được hoãn lại 24 giờ. Đêm ngày 25 tháng Giêng, Đại tướng đã thức trắng, đầu đau nhức, đồng chí bác sỹ phải buộc lên trán Đại tướng một nắm ngải cứu. Sáng ngày 26 tháng 01 năm 1954, trong cuộc họp Đảng ủy mặt trận, Đại tướng đã trình bày những băn khoăn của mình và sự cần thiết phải thay đổi cách đánh. Các ý kiến được đưa ra trao đổi, song để đảm bảo nguyên tắc “đánh chắc thắng”, Đảng ủy mặt trận đi đến nhất trí là trận đánh có thể gặp khó khăn mà ta chưa có biện pháp cụ thể để khắc phục. Đại tướng đã kết luận: cần chuyển phương châm tiêu diệt địch từ “đánh nhanh, thắng nhanh” sang “đánh chắc, tiến chắc”. Quyết định hoãn cuộc tiến công, bộ đội trên toàn tuyến lui về địa điểm tập kết và kéo pháo ra. Trong hồi tưởng, Đại tướng đã viết: “Trong ngày hôm đó tôi đã đạt được một quyết định khó khăn nhất trong cuộc đời chỉ huy của mình.”2
Ngày 13 tháng 3 năm 1954, tiếng súng tiến công của bộ đội ta ở Điện Biên Phủ bắt đầu. Sau hơn năm mươi ngày đêm chiến đấu anh dũng, ngày 7 tháng 5 năm 1954, lá cờ Quyết chiến quyết thắng tung bay trên nóc của tướng Đờ Cátxitơri, chiến dịch lịch sử Điện Biên Phủ đã toàn thắng, kết thúc vẻ vang cuộc kháng chiến của Nhân dân ta chống thực dân Pháp.
Chiến thắng lịch sử Điện Biên Phủ là cây cột mốc bằng vàng trong lịch sử dân tộc, được lưu danh bởi ý chí sắt thép của nhân dân và quân đội ta, bởi sự lãnh đạo kiên cường, sáng suốt của Đảng ta và trực tiếp bởi nghệ thuật chỉ đạo tác chiến của Bộ chỉ huy chiến dịch mà tiêu biểu là Tổng Tư lệnh, Chỉ huy trưởng kiêm Bí thư Đảng ủy mặt trận- Đại tướng Võ Nguyên Giáp. Với tài chỉ huy quân sự kiệt xuất, Đại tướng Võ Nguyên Giáp đã đưa ra quyết định rất quan trọng mang tính lịch sử. Bằng sự nhạy bén, tầm nhìn chiến lược của nhà quân sự tài ba và tinh thần luôn bám sát sự phát triển của thực tiễn, khi thấy tình hình đã thay đổi thì mục tiêu diệt địch ở Điện Biên Phủ vẫn giữ vững, nhưng Tổng tư lệnh đã thay đổi cách đánh, tìm ra cách đánh phù hợp để giành bằng được chiến thắng ở mức cao nhất đi đôi với việc giảm xuống thấp nhất thương vong của cán bộ, chiến sỹ, thể hiện một tinh thần trách nhiệm lớn đối với vận mạng của dân tộc. Đó chính là tài và đức hiếm có của Bí thư Quân ủy trung ương kiêm Tổng tư lệnh Võ Nguyên Giáp, chính ủy của các chính ủy, tư lệnh của các tư lệnh, tướng của các tướng.
Điện Biên đã và đang diễn ra nhiều hoạt động kỷ niệm 70 năm Chiến thắng lịch sử Điện Biên Phủ. Lễ kỷ niệm năm nay, những người lính Điện Biên năm xưa và nhân dân các dân tộc tỉnh Điện Biên không được đón người Anh cả của Quân đội nhân dân Việt Nam. Đại tướng đã yên nghỉ trong lòng đất mẹ Quảng Bình. Song tên tuổi của Đại tướng sẽ luôn gắn liền với Chiến thắng lịch sử Điện Biên Phủ lừng lẫy năm châu, chấn động địa cầu./.
Bài, ảnh: Ngọc Tiên
(1) Đại tướng Võ Nguyên Giáp, Điện Biên Phủ 50 năm nhìn lại, NXB Quân đội nhân dân, H.2004, tr.291.
(2) Đại tướng Võ Nguyên Giáp, Điện Biên Phủ 50 năm nhìn lại, NXB Quân đội nhân dân, H.2004, tr.314.