Thứ nhất, về tiêu chuẩn của đại biểu Quốc hội: Luật bổ sung điều kiện, tiêu chuẩn ĐBQH “có một quốc tịch là quốc tịch Việt Nam”. Việc bổ sung này là phù hợp, thống nhất với tiêu chuẩn của đại biểu HĐND được quy định trong Luật Tổ chức chính quyền địa phương vừa được sửa đổi, bổ sung tại kỳ họp thứ 8 cũng quy định điều kiện, tiêu chuẩn đại biểu HĐND là “Có một quốc tịch là quốc tịch Việt Nam” (Luật hiện hành quy định 05 tiêu chuẩn). Như vậy, ngoài quy định về độ tuổi theo quy định của Hiến pháp thì người ứng cử ĐBQH phải đáp ứng 06 tiêu chuẩn theo quy định của Luật này.
Thứ hai, về đại biểu Quốc hội chuyên trách: Luật đã nâng số lượng ĐBQH hoạt động chuyên trách lên ít nhất là 40% tổng số ĐBQH (khoảng 200 đại biểu). Như vậy, so với Luật hiện hành thì Luật sửa đổi, bổ sung đã tăng tỷ lệ ĐBQH hoạt động chuyên trách trong Quốc hội lên 5%. Quy định này là cơ sở pháp lý để nghiên cứu cơ chế dành tỷ lệ (khoảng 3% - 5%) cho các chuyên gia, nhà khoa học, nhà quản lý đủ điều kiện về sức khỏe, có kinh nghiệm, năng lực công tác, trí tuệ và uy tín có thể tham gia làm ĐBQH hoạt động chuyên trách mà không giữ chức vụ lãnh đạo trong các cơ quan nhà nước. Mặt khác, quy định này tạo cơ sở pháp lý cho công tác quy hoạch, chuẩn bị nguồn nhân sự để giới thiệu tham gia ứng cử làm đại biểu Quốc hội khóa XV góp phần tăng cường tính chuyên nghiệp, nâng cao hiệu quả hoạt động của Quốc hội.
Thứ ba, về nguyên tắc hoạt động; tránh nhiệm của Ủy ban Thường vụ Quốc hội trong việc bầu, miễn nhiệm, bãi nhiệm, phê chuẩn các chức danh trong bộ máy nhà nước: (1) Bổ sung nguyên tắc hoạt động của Ủy ban Thường vụ Quốc hội làm việc theo chế độ tập thể và quyết định theo đa số. Theo đó, những Pháp lệnh, Nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội được thông qua khi có quá nửa tổng số thành viên biểu quyết tán thành. (2) Quyết định số lượng, phê chuẩn danh sách thành viên và việc cho thôi làm thành viên Hội đồng dân tộc, quyết định số lượng, phê chuẩn danh sách và việc cho thôi làm Phó Chủ tịch, Ủy viên thường trực, Ủy viên chuyên trách tại Hội đồng dân tộc theo đề nghị của Chủ tịch Hội đồng dân tộc; Quyết định số lượng, phê chuẩn danh sách thành viên và việc cho thôi làm thành viên Ủy ban, quyết định số lượng, phê chuẩn danh sách và việc cho thôi làm Phó Chủ nhiệm, Ủy viên thường trực, Ủy viên chuyên trách tại Ủy ban của Quốc hội theo đề nghị của Chủ nhiệm Ủy ban của Quốc hội”. (3) Phê chuẩn kết quả bầu và việc cho thôi làm Trưởng đoàn, Phó Trưởng đoàn đại biểu Quốc hội. (4) Phê chuẩn kết quả bầu, miễn nhiệm, bãi nhiệm Chủ tịch, Phó Chủ tịch Hội đồng nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương.
Thứ tư, về tên gọi một số Ủy ban của Quốc hội: Luật đã đổi tên “Ủy ban Văn hóa, Giáo dục, Thanh niên, Thiếu niên và Nhi đồng” thành “Ủy ban Văn hóa, Giáo dục”, đổi tên “Ủy ban về các vấn đề Xã hội” thành “Ủy ban Xã hội”.
Thứ năm, về bộ máy tham mưu, giúp việc của Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh: Luật quy định Văn phòng Đoàn đại biểu Quốc hội và Hội đồng nhân dân cấp tỉnh là cơ quan tham mưu, giúp việc, phục vụ hoạt động của các ĐBQH và Đoàn đại biểu Quốc hội tại địa phương. Do chính quyền địa phương tổ chức và bảo đảm kinh phí hoạt động cho Văn phòng Đoàn đại biểu Quốc hội và Hội đồng nhân dân cấp tỉnh theo quy định của Ủy ban Thường vụ Quốc hội. Đồng thời, chấm dứt việc thực hiện thí điểm hợp nhất Văn phòng Đoàn đại biểu Quốc hội, Văn phòng Hội đồng nhân dân và Văn phòng Ủy ban nhân dân cấp tỉnh. Văn phòng Đoàn đại biểu Quốc hội (theo Nghị quyết số 1097/2015/UBTVQH13 ngày 22/12/2015 của Ủy ban thường vụ Quốc hội) và Văn phòng Đoàn đại biểu Quốc hội, Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân các tỉnh, thành tphố trực thuộc trung ương thực thiện thí điểm (theo Nghị quyết số 580/2018/UBTVQH14 ngày 14/10/2018 của Ủy ban thường vụ Quốc hội) tiếp tục hoạt động cho đến khi Văn phòng Đoàn đại biểu Quốc hội và Hội đồng nhân dân các tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương được thành lập theo quy định của Ủy ban Thường vụ Quốc hội. Việc thành lập Văn phòng Đoàn đại biểu Quốc hội và Hội đồng nhân dân các tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương phải hoàn thành trước ngày 01/7/2021.
Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Tổ chức Quốc hội có hiệu lực thi hành từ ngày 01 tháng 01 năm 2021. Đối với một số quy định về số lượng ĐBQH hoạt động chuyên trách (40%) và đổi tên gọi của 02 Ủy ban của Quốc hội sẽ được thực hiện từ nhiệm kỳ Quốc hội khóa XV./.
Hồ Văn Nam
Phó Chánh Văn phòng Doàn ĐBQH tỉnh