Đây là lần đầu tiên Diễn đàn được tổ chức với chủ đề “Giám sát của Quốc hội để kiến tạo phát triển”. Mục đích là tiếp tục bám sát định hướng đổi mới hoạt động giám sát theo Nghị quyết của Trung ương; đánh giá toàn diện về hoạt động giám sát, từ đó đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động giám sát của Quốc hội; đồng hành cùng Chính phủ để kiến tạo và phát triển đất nước sau khi thực hiện việc sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy và thực hiện chính quyền địa phương hai cấp; cung cấp thêm luận cứ khoa học, thực tiễn để sửa đổi, bổ sung Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân, trình Quốc hội xem xét, thông qua tại Kỳ họp thứ 10 tới đây.
Trong bài phát biểu thảo luận, đại biểu Tạ Thị Yên đề xuất các giải pháp nhằm thực hiện chức năng giám sát của Quốc hội một cách hiệu quả, trong bối cảnh sắp xếp tổ chức bộ máy theo hướng sáp nhập các Uỷ ban, giảm mạnh đầu mối trực thuộc Quốc hội.
Quang cảnh Diễn đàn "Giám sát của Quốc hội để kiến tạo phát triển"
Chú trọng xây dựng các chuyên đề giám sát có tính liên ngành
Theo đại biểu, sau khi sắp xếp, lĩnh vực phụ trách của mỗi Ủy ban của Quốc hội được mở rộng hơn trước rất nhiều, nhất là Ủy ban Tài chính và Kinh tế, Ủy ban Pháp luật và Tư pháp, Ủy ban Văn hóa và Xã hội. Việc này, một mặt bảo đảm tính liên thông - liên ngành, nhưng ngược lại cũng sẽ đặt ra thách thức lớn về nguồn lực và hiệu quả thực hiện chức năng, nhiệm vụ nói chung, hiệu quả giám sát nói riêng của mỗi Uỷ ban.
Do đó, đối với giám sát chuyên đề, đại biểu cho rằng, các Ủy ban cần chú trọng xây dựng chuyên đề giám sát có tính liên ngành, liên lĩnh vực thuộc phạm vi phụ trách. Ví dụ, giám sát về giáo dục nghề nghiệp gắn với lao động việc làm; giám sát về việc phát triển các khu công nghiệp gắn với phát triển kinh tế tư nhân, thu hút đầu tư nước ngoài.... Như vậy, sẽ vừa tập trung nguồn lực thực hiện giám sát, vừa góp phần thúc đẩy việc hoàn thiện chính sách, pháp luật đa ngành có tính đồng bộ.
Đồng thời, khi triển khai giám sát vừa phải bảo đảm tính toàn diện, nhưng cũng cần phải rà soát, lựa chọn vấn đề, lĩnh vực trọng tâm, có tính bức xúc, nổi cộm, có tác động lớn đến xã hội, người dân để tập trung phân tích, đánh giá sâu. Tìm ra các giải pháp, kiến nghị chính sách cụ thể, kịp thời tháo gỡ vướng mắc, điểm nghẽn về thể chế, pháp luật, tránh đánh giá dàn trải, kiến nghị chung chung. Ví dụ, trong tổ chức bộ máy thì nên ưu tiên giám sát các nội dung dễ phát sinh bất cập, như phân cấp, cán bộ, cải cách hành chính, các chính sách tổ chức mới hoặc các “điểm nóng” liên ngành.
Bảo đảm kết nối chặt chẽ giữa giám sát và kế hoạch lập pháp
Đại biểu đề xuất, để kết quả giám sát đóng góp tích cực, hiệu quả ngay cho công tác hoàn thiện thể chế, khi xây dựng chương trình giám sát, các Ủy ban cần bảo đảm kết nối chặt chẽ với kế hoạch lập pháp. Xác định những đạo luật dự kiến sẽ sửa đổi, bổ sung hoặc đề xuất chính sách mới để tổ chức giám sát, từ đó có thông tin thực tiễn sinh động, có giá trị định hướng cho việc sửa đổi, bổ sung luật.
“Kết quả giám sát phải được thể hiện dưới hình thức các báo cáo phân tích chuyên sâu, có giá trị định hướng sửa luật, làm cơ sở chính thức cho việc đề xuất chính sách. Ví dụ, đối với giám sát việc thực hiện 3 Chương trình mục tiêu quốc gia, chúng ta đã có một báo cáo giám sát rất sâu sắc, chỉ ra được những bất cập, vướng mắc về pháp lý, là cơ sở quan trọng để Quốc hội ban hành Nghị quyết về cơ chế, chính sách đặc thù để đẩy nhanh thực hiện 3 Chương trình một cách có hiệu quả”, đại biểu phân tích.
Bên cạnh đó, đại biểu cho rằng, các Ủy ban cần coi trọng hoạt động giải trình, coi đây là một giải pháp quan trọng và cấp thiết để duy trì chất lượng hiệu quả giám sát. “Đây là công cụ giám sát rất linh hoạt, ít tốn kém, có thể tổ chức nhanh theo từng vấn đề cụ thể, kịp thời làm rõ các vấn đề đang nảy sinh bất cập để có giải pháp tháo gỡ ngay, qua đó rút ngắn khoảng cách giữa giám sát và lập pháp”, đại biểu Tạ Thị Yên khẳng định.
Để giám sát thực sự trở thành một nguồn quan trọng của công tác lập pháp, Phó Chủ nhiệm Uỷ ban Công tác đại biểu cho rằng, cần sửa Luật Hoạt động giám sát giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân, quy định rõ về quyền và nghĩa vụ của các Ủy ban sau giám sát; về trách nhiệm giải trình của các Bộ, ngành, cơ quan chịu sự giám sát, đặc biệt là đối với việc tiếp thu, thực hiện các kiến nghị về chính sách và sửa đổi pháp luật. Tăng tính ràng buộc pháp lý để giám sát không chỉ dừng ở việc phát hiện, mà còn thực sự là động lực dẫn đến thay đổi, hoàn thiện pháp luật.
Đại biểu Tạ Thị Yên, Phó Chủ nhiệm Uỷ ban Công tác đại biểu của Quốc hội, ĐBQH tỉnh phát biểu thảo luận tại Diễn đàn
Bảo đảm nguồn lực, đa dạng nguồn dữ liệu phục vụ công tác giám sát
Trong điều kiện lĩnh vực phụ trách rộng như hiện nay, các Ủy ban cần phát huy tối đa vai trò của Thường trực Ủy ban như một “bộ não” chủ động nắm bắt thông tin, khởi xướng vấn đề giám sát. Đồng thời, quan tâm tổ chức các Tiểu ban chuyên môn phụ trách từng lĩnh vực hẹp, trực thuộc Ủy ban với thành phần phải có các ĐBQH, các chuyên gia, người làm thực tiễn có trình độ chuyên môn sâu, am hiểu lĩnh vực. Các Tiểu ban này sẽ tham mưu, giúp cho Ủy ban, Thường trực Ủy ban theo dõi sâu sát từng lĩnh vực. Đại biểu Tạ Thị Yên kiến nghị Ủy ban thường vụ Quốc hội quan tâm xây dựng cơ chế, chính sách cụ thể để thu hút đội ngũ chuyên gia về làm việc ở các Tiểu ban, cũng như tham gia các hoạt động của Quốc hội, Ủy ban của Quốc hội.
Tăng cường thu thập dữ liệu đa nguồn, đảm bảo khách quan, toàn diện, kịp thời nắm bắt tình hình thực tiễn khi lựa chọn vấn đề giám sát. Với điều kiện nguồn lực có hạn, cần chú trọng ứng dụng dữ liệu số, công cụ phân tích dữ liệu lớn (Big Data), khai thác nguồn thông tin thực tiễn từ các vị ĐBQH là thành viên Ủy ban; kết hợp giữa khảo sát thực tế, lấy ý kiến rộng rãi từ các cấp, địa phương, giám sát trực tiếp cũng như tham khảo phản hồi bằng văn bản, ý kiến chuyên gia, phản ánh từ cử tri và dư luận xã hội.
“Từ các nguồn dữ liệu đa dạng đó, chúng ta có điều kiện phân tích, lựa chọn nội dung, vấn đề giám sát; giúp chúng ta đánh giá được toàn diện các khía cạnh của nội dung vấn đề; từ đó đề xuất, kiến nghị chính sách phù hợp với thực tiễn, đáp ứng được nhu cầu và nguyện vọng của cử tri và Nhân dân”, đại biểu phân tích thêm.
Ngoài ra, đại biểu Tạ Thị Yên cho rằng, các Ủy ban cần tăng cường phối hợp với các cơ quan kiểm tra, thanh tra, kiểm toán nhà nước, Mặt trận Tổ quốc, các tổ chức xã hội để có thông tin nhiều chiều, làm tăng tính chuyên sâu, phản biện của hoạt động giám sát.
Đại biểu tin tưởng, với sự đổi mới mạnh mẽ trong cách thức triển khai hoạt động giám sát của các Ủy ban của Quốc hội sẽ góp phần quan trọng vào xây dựng một hệ thống pháp luật hoàn thiện, một bộ máy nhà nước hoạt động hiệu lực, hiệu quả, đáp ứng yêu cầu phát triển của đất nước trong thời kỳ mới./.
Bài, ảnh: Mai Hồng