Mở rộng quyền thành lập, gia nhập và hoạt động công đoàn
Luật Công đoàn mở rộng quyền thành lập, gia nhập và hoạt động công đoàn cho người làm việc không có quan hệ lao động và người lao động là công dân nước ngoài. Người lao động Việt Nam có quyền thành lập, gia nhập và hoạt động công đoàn, bao gồm cả người làm việc không có quan hệ lao động. Người lao động là công dân nước ngoài làm việc tại Việt Nam theo hợp đồng lao động có thời hạn từ đủ 12 tháng trở lên được gia nhập và hoạt động công đoàn tại công đoàn cơ sở (Điều 5).
Bổ sung quyền gia nhập Công đoàn Việt Nam của tổ chức của người lao động tại doanh nghiệp (Điều 6). Tổ chức của người lao động tại doanh nghiệp được thành lập và hoạt động hợp pháp, tự nguyện tán thành Điều lệ Công đoàn Việt Nam có quyền gia nhập Công đoàn Việt Nam. Người lao động là thành viên của tổ chức của người lao động tại doanh nghiệp tự nguyện và đủ điều kiện gia nhập Công đoàn Việt Nam theo Điều lệ Công đoàn Việt Nam thì được công nhận là đoàn viên công đoàn.
Bổ sung, quy định cụ thể hơn về nguyên tắc, tổ chức, quyền của Công đoàn Việt Nam
Nguyên tắc tổ chức và hoạt động của Công đoàn Việt Nam là “hợp tác, phối hợp với người sử dụng lao động, đồng thời bảo đảm tính độc lập của tổ chức Công đoàn” (Điều 7) nhằm bảo đảm phù hợp với tiêu chuẩn lao động quốc tế cơ bản.
Công đoàn Việt Nam là tổ chức thống nhất bao gồm 4 cấp: (1) Cấp trung ương là Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam; (2) Công đoàn cấp tỉnh, ngành trung ương (liên đoàn lao động cấp tỉnh); công đoàn ngành trung ương; công đoàn tập đoàn kinh tế, công đoàn tổng công ty trực thuộc Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam; (3) Công đoàn cấp trên trực tiếp cơ sở bao gồm liên đoàn lao động huyện, quận, thị xã, thành phố thuộc tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương (liên đoàn lao động cấp huyện); công đoàn ngành địa phương; công đoàn tập đoàn kinh tế, công đoàn các khu công nghiệp, khu chế xuất, khu kinh tế, khu công nghệ cao; công đoàn cấp trên trực tiếp cơ sở khác theo quy định của Điều lệ Công đoàn Việt Nam; (4) Công đoàn cấp cơ sở bao gồm công đoàn cơ sở, nghiệp đoàn cơ sở. Công đoàn Việt Nam là tổ chức duy nhất đại diện của người lao động ở cấp quốc gia trong quan hệ lao động (Điều 8).
Quy định cụ thể hơn quyền, trách nhiệm đại diện, chăm lo và bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp, chính đáng của đoàn viên công đoàn và người lao động như: đầu tư xây dựng nhà ở xã hội, công trình văn hóa, thể thao, hạ tầng kỹ thuạt có liên quan để phục vụ đoàn viên công đoàn, người lao động theo quy định của pháp luật; tổ chức các hoạt động chăm lo, nâng cao đời sống, văn hóa, tinh thần, động viên, khen thưởng, hỗ trợ khi ốm đau, thai sản, khó khăn, hoạn nạn và các hoạt động chăm lo khác cho đoàn viên công đoàn và người lao động,..(Điều 11). Bổ sung quyền giám sát, phản biện xã hội của Công đoàn (Điều 16). Giám sát của Công đoàn gồm 02 hoạt động: (1) tham gia giám sát với cơ quan nhà nước có thẩm quyền, (2) hoạt động chủ trì giám sát. Luật Công đoàn bổ sung quy định cụ thể về hoạt động chủ trì giám sát mang tính xã hội của Công đoàn, bao gồm nguyên tắc, hình thức, quyền, trách nhiệm của Công đoàn, quyền, trách nhiệm của người sử dụng lao động, cơ quan, tổ chức được giám sát.
Toàn cảnh phiên họp Quốc hội thông qua Luật Công đoàn
Bổ sung, làm rõ hơn quyền, trách nhiệm của đoàn viên công đoàn
Luật Công đoàn bổ sung quy định về quyền của đoàn viên công đoàn (Điều 21) như: được thụ hưởng chính sách thuê nhà ở xã hội của Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam; được tuyên dương, khen thưởng khi có thành tích trong lao động, sản xuất và hoạt động công đoàn; thực hiện quyền khác theo quy định của pháp luật có liên quan và Điều lệ Công đoàn Việt Nam. Bổ sung, làm rõ hơn quy định về trách nhiệm của đoàn viên công đoàn, cụ thể: Học tập nâng cao trình độ chính trị, văn hóa, chuyên môn, nghiệp vụ, kỹ năng nghề nghiệp, tác phong làm việc; rèn luyện phẩm chất giai cấp công nhân; sống và làm việc theo Hiến pháp, pháp luật; đoàn kết, giúp đỡ đồng nghiệp trong lao động và trong cuộc sống; nâng cao năng suất, chất lượng, hiệu quả lao động, bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp, chính đáng của người lao động và tổ chức Công đoàn; tham gia xây dựng quan hệ lao động tiến bộ, hài hòa và ổn định.
Luật Công đoàn bổ sung một số quy định đảm bảo cho cán bộ công đoàn (Điều 28). Người sử dụng lao động không được đơn phương chấm dứt hợp đồng lao động với cán bộ công đoàn không chuyên trách nếu không có ý kiến thỏa thuận bằng văn bản của công đoàn cấp trên trực tiếp. Trường hợp người lao động là cán bộ công đoàn không chuyên trách bị người sử dụng lao động chấm dứt hợp đồng lao động, hợp đồng làm việc, buộc thôi việc hoặc sa thải trái pháp luật thì Công đoàn có trách nhiệm yêu cầu cơ quan nhà nước có thẩm quyền can thiệp hoặc đại diện theo pháp luật khởi kiện vụ việc lao động tại Tòa án để bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp cho cán bộ công đoàn, trừ trường hợp cán bộ công đoàn từ chối.
Chủ nhiệm Ủy ban Xã hội, Nguyễn Thúy Anh trình bày báo cáo thẩm tra dự thảo Luật Công đoàn
Bổ sung các quy định về quản lý, sử dụng tài chính công đoàn
Bổ sung các trường hợp miễn, giảm, tạm dừng đóng kinh phí công đoàn (Điều 30). Kinh phí công đoàn được miễn trong trường hợp: doanh nghiệp, hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã thực hiện giải thể, phá sản theo quy định của pháp luật thì được xem xét miễn số tiền chưa đóng kinh phí công đoàn; giảm đối doanh nghiệp, hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã gặp khó khăn vì lý do kinh tế hoặc bất khả kháng thì được giảm mức đóng kinh phí công đoàn; tạm dừng đối với trường hợp doanh nghiệp, hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã gặp khó khăn phải tạm dừng sản xuất, kinh doanh dẫn đến việc không có khả năng đóng kinh phí công đoàn thì được xem xét tạm dừng đóng kinh phí công đoàn trong thời gian không quá 12 tháng.
Bổ sung một số nhiệm vụ tài chính công đoàn được sử dụng như: nhiệm vụ chi đầu tư xây dựng nhà ở xã hội cho đoàn viên công đoàn và người lao động thuê; nhiệm vụ nghiên cứu khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số của tổ chức Công đoàn; hỗ trợ cho cán bộ công đoàn không chuyên trách trong thời gian gián đoạn việc làm, không thể trở lại làm công việc cũ do bị người sử dụng lao động chấm dứt hợp đồng lao động, hợp đồng làm việc, buộc thôi việc hoặc sa thải trái pháp luật; hỗ trợ Công đoàn cơ sở nơi được miễn, giảm, tạm dừng đóng kinh phí công đoàn…
Công tác kiểm tra, thanh tra, kiểm toán, giám sát tài chính công được được quy định cụ thể hơn (Điều 33). Thời gian báo cáo đã được quy định rõ: “Định kỳ hai năm một lần, Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam báo cáo Quốc hội về tình hình thu, chi và quản lý, sử dụng tài chính công đoàn”; thời gian kiểm toán: “Định kỳ hai năm một lần, Kiểm toán nhà nước thực hiện kiểm toán việc quản lý và sử dụng tài chính công đoàn và báo cáo kết quả với Quốc hội cùng thời điểm báo cáo quy định tại khoản 4 Điều 33; thực hiện kiểm toán đột xuất theo yêu cầu của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội”./.
Bài và ảnh: Ngọc Tiên