Cách viết theo Chủ tịch Hồ Chí Minh là chân thật để cung cấp cho người nghe lượng thông tin ngắn gọn, chính xác. Đây là yêu cầu đầu tiên mà Người đặt ra đối với cán bộ, đảng viên khi viết: “… phải đúng sự thật. Không được bịa ra”, “Chưa điều tra, chưa nghiên cứu, chưa biết rõ, chớ nói, chớ viết”, “Khi không có gì cần nói, không có gì cần viết, chớ nói, chớ viết càn”. (2)
Bác dạy cần phải tránh lối viết "rau muống", nghĩa là lằng nhằng "trường giang đại hải". Ngắn gọn trong cách viết theo Chủ tịch Hồ Chí Minh về mặt nội dung thì phải cô đọng, hàm súc, ý nhiều lời ít, không có lời thừa, ý thừa, chữ thừa, mỗi câu, mỗi chữ có một ý nghĩa, có một mục đích, không phải rỗng tuếch. Tuy nhiên, theo quan điểm của Người, không phải nhất thiết cái gì cũng ngắn mới tốt, mà mục đích của việc viết ngắn là để chữa cái bệnh “nói dài, viết rỗng”, tức là tùy thuộc điều kiện hoàn cảnh, đối tượng cụ thể quy định nói, viết ngắn hay dài, nhưng phải có nội dung. Mỗi câu, mỗi chữ phải chứa đựng một ý nghĩa, mang một nội dung nhất định, không dư thừa; nói đúng tư tưởng, phản ánh đúng nhu cầu, lợi ích, nguyện vọng của quần chúng nhân dân.
Một đặc điểm nổi bật trong cách viết của Chủ tịch Hồ Chí Minh là giản dị, trong sáng, dễ hiểu. Tính dễ hiểu theo quan điểm của Người là phải viết cho đúng trình độ của người xem. Để viết được trong sáng, giản dị, dễ hiểu, Bác đã chỉ ra rằng phải chống lại căn bệnh hay nói chữ, ham dùng chữ, bệnh sính dùng chữ nước ngoài. Tất nhiên, Người không tuyệt đối hóa việc mượn dùng chữ nước ngoài mà đối với những chữ đã quen thuộc, đã “hoá thành chữ ta” mà không dùng thì không đúng. Bác nêu ví dụ: Nếu “Việt Nam độc lập” mà nói “Việt Nam đứng một” thì không thể nghe được. (3)
Chủ tịch Hồ Chí Minh. (Ảnh tư liệu TTXVN)
Về sử dụng từ ngữ: với kinh nghiệm và vốn từ ngữ phong phú của mình, nên trong quá trình viết, Người luôn lựa chọn kỹ càng từ ngữ thích hợp để diễn đạt rõ nghĩa nhất. Về nghệ thuật đặt câu: Chủ tịch Hồ Chí Minh thường dùng những câu đơn, câu ngắn, những câu mang tính hội thoại để phù hợp với đặc điểm tư duy của người Việt Nam và tạo nên giao cảm dễ dàng với người nghe. Đặc biệt, Người thường sử dụng thành ngữ, tục ngữ trong cách viết với từng văn cảnh và tình huống giao tiếp cụ thể, nên hiệu quả tuyên truyền, giáo dục rất cao. Ví dụ: Người viết: “Sợ phê bình, tức là quan liêu hóa, tức là tự mãn, tự túc, tức là mèo khen mèo dài đuôi”. (4)
Về lập luận trong cách viết: Chủ tịch Hồ Chí Minh cho rằng, lập luận là chiến lược hội thoại nhằm thuyết phục người nghe bằng lý lẽ. Bởi vậy, trong cách viết của Người luôn chặt chẽ, logic, khoa học, cụ thể. Ví dụ: Khi bàn đến vấn đề “Dân chủ và chuyên chính”, Chủ tịch Hồ Chí Minh lập luận rằng: “Như cái hòm đựng của cải thì phải có khóa. Nhà thì phải có cửa. Khóa và cửa cốt để phòng kẻ gian ăn trộm. Dân chủ là của quý báu nhất của nhân dân, chuyên chính là cái khóa, cái cửa đề phòng kẻ phá hoại. Nếu hòm không có khóa, phòng không có cửa thì sẽ bị mất cắp hết. Cho nên có cửa thì phải có khóa, có nhà thì phải có cửa. Thế thì dân chủ thì cũng cần phải có chuyên chính để giữ gìn lấy dân chủ”.(5) Lập luận này của Người không những đúng đắn mà còn có sức thuyết phục cao.
Chủ tịch Hồ Chí Minh không chỉ là nhà lãnh tụ vĩ đạo của dân tộc, mà còn là nhà báo, nhà văn, nhà thơ lớn, danh nhân văn hóa thế giới; phong cách viết của Người là tấm gương mẫu mực để cán bộ, đảng viên học tập và làm theo./.
Chủ tịch Hồ Chí Minh với Báo Người Cùng Khổ (Le Paria). Ảnh: Tư liệu lịch sử.
(1) Báo chí Hồ Chí Minh, Chuyên luận và tuyển chọn, Nxb Chính trị Quốc gia, H-2017.
(2) Hồ Chí Minh, Toàn tập, Nxb Chính trị Quốc gia, H-2009, tập 5, tr 302.
(3) Hồ Chí Minh, Toàn tập, Sđd, tập 9, tr 412- 413.
(4) Hồ Chí Minh, Toàn tập, Sđd, tập 5, tr 261.
(5) Hồ Chí Minh, Toàn tập, Sđd, tập 9, tr 230.
Bài: Phạm Minh Thủy